"ارس" در محاصره ترکیه | چه بلایی در انتظار آذربایجان غربی و شرقی است ؟

محمد درویش، کارشناس محیط زیست، درباره راهکار حل بحران آب با ترکیه بیان کرد: به نظر من کمیسیون امنیت ملی مجلس، نمایندگان مجلس در استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، وزارت نیرو، وزارت خارجه و... باید یک کمیته شکل دهند و اجازه ندهند بلایی که سر عراق و سوریه آمد، سر ایران هم بیاید.

هم‌اکنون ترکیه به‌دنبال احداث چندین سد و محدودسازی آب ارس است. آب ارس با توجه به اهمیت استراتژیکی که برای کشاورزی شمال غرب کشور دارد، می‌تواند در این شرایط دچار بحران جدی شود.

محمد درویش، کارشناس محیط زیست، درباره مداخلات ترکیه در آب ارس گفت: حوضه آبخیز ارس یکی از مهم‌ترین حوضه‌های آبخیز ماست. ما در ایران ۱۲ میلیارد مترمکعب آب ورودی و ۱۱ میلیارد خروجی داریم. بالانس ما در آب‌های مرزی ۱ میلیارد مثبت است. یک مسابقه نانوشته‌ای چندسال است راه افتاد و چند کشور همسایه از جمله ایران شروع به سد‌های متعدد بر روی رودخانه‌های مرزی کرده‌اند که نمونه مشهود آن سد کجکی است که آمریکایی‌ها برای افغانی‌ها ساختند. رودخانه هریرود هم که تمدن شرق ایران وابسته به آن است را به شدت مختل کرده است.

وی در ادامه درباره علت عدم مذاکره در حوزه آب بیان کرد: الان آب‌های زیرزمینی مشترکی که بین ما و ترکمنستان وجود دارد با شتاب زیادی استخراج می‌شود، شیب زیرزمینی هم به سمت ترکمنستان است و منابع در حال از دست رفتن است. ایران ابزاری هم در دست ندارد، چون خودش هم این کار را می‌کند. طرح بزرگ گرمسیری در غرب کشور و رودخانه‌های سرچشمه دجله را تغییر مسیر داده است. وقتی ایران این کار را می‌کند، در میز مذاکره نمی‌تواند به ترکیه و عراق و افغانستان و ترکمنستان بگوید چرا اصول بین‌المللی را رعایت نمی‌کنید. ایران قربانی این تفکر است. اگر تصور کنید همه بخواهند این کار را انجام دهند، ایران ۱ میلیارد مترمکعب آب ضرر می‌کند.

این کارشناس محیط زیست درباره پروژه اخیر ترکیه در زمینه محدودسازی آب ارس اظهار داشت: در پروژه داپ که ترکیه در حال اجرای آن است، حدود ۴ میلیارد و ۴۷۳ میلیون مترمکعب توان آب ارس از ترکیه است که ۴ میلیارد و ۴۰۰ یعنی ۱ میلیارد بیشتر از مخزن سد کرخه است. ترکیه در حال احداث ۳ سد است که ۳ میلیارد و ۷۴۳ میلیون مترمکعب ابعاد آن است و ۸۳ درصد آب ورودی ترکیه به ایران محدود می‌شود. علاوه بر اینکه ایران محدود و متضرر می‌شود، آذربایجان نیز متضرر می‌شود.

ایران باید یک مذاکرات جدی را با جمهوری آذربایجان و ارمنستان انجام دهد. این دو کشور با هم مشکل دارند، ایران هم با جمهوری آذربایجان به مشکلاتی برخورده، اما اینجا روابط مشترکی دارند. ترکیه نیز روابط خوبی با جمهوری آذربایجان دارد؛ از این صحنه می‌توان استفاده کرد تا از احداث این سد‌ها جلوگیری کرد؛ وگرنه آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل آسیب جدی می‌بینند.

او درباره راهکار حل بحران آب با ترکیه بیان کرد: به نظر من کمیسیون امنیت ملی مجلس، نمایندگان مجلس در استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، وزارت نیرو، وزارت خارجه و... باید یک کمیته شکل دهند و اجازه ندهند بلایی که سر عراق و سوریه آمد، سر ایران هم بیاید. اگر این سد‌ها ساخته شود، گرفتن حق آبه خیلی سخت است. ایران یکی از بزرگترین شرکای تجاری ترکیه است و اگر ایران تصمیم بگیرد هیچ گردشگری وارد ترکیه نشود یا مبادلات قطع شود، ترکیه آسیب جدی می‌بیند. ایران حرف‌های زیادی می‌تواند با ترکیه داشته باشد.

درویش درباره وضعیت آب داخل کشور و خشکسالی گفت: طبق آخرین آمار‌های منتشر شده، میانگین ریزش‌های آسمانی حدود ۱۸ درصد کمتر از میانگین درازمدت است. البته ۱۸ درصد رقم خیلی قابل توجهی نیست، به نسبت اینکه اول بهمن ۴۱ درصد بود و به علت بارندگی بهمن و اسفند و اوایل فروردین، بخش قابل توجهی از این شدت خشکسالی ترمیم پیدا کرد. اما توزیع بارندگی‌ها در کشور خوب نیست و در برخی از استان‌ها از جمله فارس، بوشهر، خراسان رضوی و سمنان با بحران بسیار جدی مواجه هستیم.

دست کم ۳۰ درصد خشکسالی تا ۵۳ درصد در این استان‌ها را شاهد هستیم. این‌ها استان‌هایی هستند که تمرکز جمعیتی قابل توجهی دارند، از جمله خراسان رضوی و فارس که جمعیت زیادی در آن هستند. وضعیت تهران هم اصلاً رضایتبخش نیست و منفی ۲۶ درصد خشکسالی در تهران داریم. سد لتیان و کرج اصلاً وضعیت مطلوبی ندارند؛ بنابراین حتماً باید برای شرایط سخت در سال آبی جاری مجهز شویم، کشت دوم را در بسیاری از مناطق کشور نباید انجام دهیم، از همین الان آگاهی‌های لازم باید داده شود تا این شرایط را پشت سر بگذاریم. این در حالیست که دولت طبق سند امنیت غذایی قرار بود ۵ میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی کند.

اردیبهشت ماه سالگرد دستور رئیس جمهور و ابلاغ سند امنیت غذایی است. اگر این سند را جدی بگیریم، شاید به عبور از شرایط خشکسالی کمک کند. ما این شرایط را همیشه خواهیم داشت و این باور که می‌گویند خشکسالی متعلق به یک دوره است، اصلاً درست نیست.